Có thể dễ dàng thấy được nét đặc trung của mỗi đội bóng NBA chính là lối chơi của họ. Có đội sẽ lựa chọn ưu tiên những cú ném 3 điểm. Có đội sẽ chuyền bóng nhiều để tạo ra những khoảng trống dễ dàng dứt điểm. Cũng có đội chỉ đơn giản là tìm mọi cách hỗ trợ hết sức cho ngôi sao của họ.

Để phân loại phong cách tấn công của các đội bóng, những chuyên gia tại NBA đã dựa trên 4 yếu tố quan trọng nhất giúp hình thành nên lối chơi của một đội, đó là:

- Ball Movement (luân chuyển bóng): Yếu tố này được đo lường dựa trên khoảng thời gian trung bình mà các cầu thủ của mỗi đội giữ bóng. Thời gian đó càng ít đồng nghĩa với việc đội bóng đó luân chuyển bóng nhiều và nhanh hơn.

- Player Movement (cầu thủ di chuyển trên sân): Yếu tố này được đánh giá chủ yếu dựa trên khoảng cách trung bình mà các cầu thủ di chuyển trong một tình huống kiểm soát bóng 24 giây. 

- Pace (nhịp độ): Yếu tố này được xác định nhờ vào thời gian trung bình mà các đội bóng triển khai một tình huống tấn công. Nhịp độ cho thấy các đội bóng thực hiện đợt tấn công nhanh chóng ra sao.

- Shot Selection (giá trị của pha dứt điểm): Yếu tố này được đo lường dựa trên tỷ lệ phần trăm thực hiện những pha ném 3 điểm, ném cận rổ và ném phạt so với ném tầm trung của cả đội trong một trận đấu. Theo đó, ném 3 điểm, ném cận rổ và ném phạt được cho là cách dứt điểm đem lại giá trị nhiều hơn. Yếu tố này sẽ thể hiện xem đội bóng có ưu tiên thực hiện những pha dứt điểm giá trị nhất hay không.

Dựa trên 4 yếu tố này, mỗi đội bóng sẽ có một đồ thị riêng về lối chơi của họ. Với 30 đội bóng NBA, có thể chia làm 7 nhóm phong cách tấn công khác nhau. Tất nhiên, đồ thị này chỉ thể hiện lối chơi của một đội chứ không giải quyết câu hỏi lối chơi nào hiệu quả hơn.

Đơn cử như không phải đội bóng nào tập trung vào những pha dứt điểm giá trị cũng là đội ghi điểm hiệu quả nhất. Nó còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau, đặc biệt là khả năng của những cầu thủ trong đội. Cùng điểm qua 7 nhóm phong cách tấn công của 30 đội bóng tại NBA:

1. Tập trung cả 4 yếu tố

Đây chính là 5 đội bóng với lối chơi hài hòa cả 4 yếu tố kể trên. Họ triển khai mỗi pha tấn công rất nhanh, ưu tiên những pha dứt điểm giá trị như ném 3 điểm hoặc ném cận rổ. Những cầu thủ trong đội liên tục di chuyển để hỗ trợ đồng đội, chạy chỗ trống và chuyền bóng với cường độ cao.

Tuy nhiên như đã nói, một đội bóng đáp ứng cả 4 yếu tố không đồng nghĩa với việc họ tấn công tốt. 3 trong số đội bóng này sở hữu chỉ số tấn công thấp hơn mức trung bình ở NBA. Chỉ có duy nhất Milwaukee Bucks nằm trong Top 5 đội bóng tấn công mạnh nhất NBA.

Điều này càng củng cố thêm quan điểm rằng tấn công hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào lối chơi mà còn là yếu tố con người ở từng đội bóng. Ở những nhóm kế tiếp, họ đã chấp nhận hi sinh một hoặc một vài yếu tố để tập trung vào điều mà họ cho là hiệu quả nhất với cầu thủ trong đội.

2. Phong cách "Warriors"

Điểm khác biệt của nhóm này với nhóm đầu chính là các đội bóng chấp nhận hi sinh yếu tố "Shot Selection". Điều này đồng nghĩa với việc các đội bóng trên thường xuyên thực hiện những cú ném tầm trung hơn là việc chỉ ném 3 điểm và tấn công cận rổ.

Theo đó, Kevin Durant (Warriors), Anthony Davis (Pelicans), Jrue Holiday (Pelicans), De’Aaron Fox (Kings), Kyrie Irving (Celtics) và Julius Randle (Pelicans) đều nằm trong Top 30 cầu thủ ném tầm trung gần (cách rổ từ 1,22 m đến 4,27 m) nhiều nhất NBA.

Klay Thompson (Warriors), Durant, Buddy Hield (Kings), Jayson Tatum (Celtics) và Davis cũng nằm trong Top 30 cầu thủ ném tầm trung xa (cách rổ xa hơn 4,27 m nhưng vẫn là 2 điểm) nhiều nhất NBA. 

Có thể thấy, hệ thống tấn công này khá phù hợp với những ngôi sao ghi điểm trong đội hình Golden State Warriors, Boston Celtics và New Orleans Pelicans. Thế nhưng với Sacramento Kings, các chỉ số cho thấy họ sẽ thể hiện tốt hơn nếu như giảm những cú ném tầm trung xuống.

3. Không chạy theo thời thế

Những đội bóng trong nhóm này cũng không đánh giá cao yếu tố "Shot Selection". Tuy nhiên họ không hi sinh yếu tố này cho 3 yếu tố còn lại. Đơn cử như New York Knicks và LA Clippers thực hiện mỗi yếu tố một chút và chỉ dừng lại ở mức tương đối. Họ không đặt nặng việc phải triển khai tấn công tuân theo 4 yếu tố này.

Trong khi đó, San Antonio Spurs chọn cách tập trung cho lối chơi cổ điển chạy chỗ nhiều và duy trì nhịp độ trận đấu khá chậm rãi. Với Indiana Pacers, họ luân chuyển bóng có thể nhiều hơn các đội bóng khác một chút nhưng cả 3 yếu tố còn lại cũng không có gì nổi trội.

4. Tập trung vào những cú ném

Đây chính là nhóm các đội bóng NBA lấy giá trị của những cú ném làm kim chỉ nam cho phong cách tấn công của mình. Họ tập trung vào những pha dứt điểm cận rổ và đặc biệt là những cú ném 3 điểm.

Có thể thấy rõ đây là những đội bóng có yếu tố "Shot Selection" cao nhưng cả 3 yếu tố khác đều thấp. Houston Rockest chính là điển hình cho lối chơi này khi xếp cuối NBA cả về luân chuyển bóng lẫn cường độ di chuyển của các cầu thủ. Đơn giản mà nói, lối chơi của Houston Rockets phụ thuộc nhiều vào khả năng ném của James Harden.

Tập trung vào giá trị những cú ném là hướng đi hợp lý nhất để nâng tầm hàng công. Tuy nhiên, các đội bóng muốn đi theo con đường này thì bắt buộc phải có những tay ném thật sự đẳng cấp. Có thể thấy Portland Trail Blazers chính là đội bóng đang mô phỏng theo hàng công của Rockets giống nhất.

5. Ưu tiên luân chuyển bóng

Có lẽ Memphis Grizzlies và Denver Nuggets chính là 2 hình mẫu khá đặc trưng ở NBA. Họ đứng trong Top 3 đội bóng luân chuyển bóng nhiều nhất tại NBA nhưng cả 3 yếu tố còn lại đều dưới mức trung bình.

Có một điểm chung giữa Nuggets và Grizzlies (trước khi Marc Gasol đến Toronto Raptors) chính là lối chơi của họ phụ thuộc nhiều vào khả năng tổ chức tấn công của trung phong chủ lực. Đó chính là Nikola Jokic và Marc Gasol. Điều này cho phép họ có thể luân chuyển bóng nhiều mà các cầu thủ khác không cần phải di chuyển liên tục cũng như nhịp độ mỗi pha tấn công cũng không bị ảnh hưởng.

Lối chơi này rõ ràng hiệu quả với Denver Nuggets nhưng Memphis Grizzlies thì không.

6. Không biết phải làm gì trên sân

Cũng giống như nhóm 3, hai đội bóng ở nhóm này không tập trung vào bất kỳ yếu tố nào. Tuy nhiên, nói đúng hơn là lối chơi của họ không liên quan gì đến cả 4 yếu tố. Cleveland Cavaliers và Orlando Magic chính là 2 trong số những đội bóng có hệ thống tấn công tệ nhất NBA.

Có nhiều đội tấn công tệ nhưng ít ra họ có những công thức và yếu tố ưu tiên riêng trong lối chơi của họ, Với 2 đội bóng này, họ không tuân thủ theo bất kỳ công thức phát triển phong cách tấn công nào. Tuy nhiên thì có vẻ như các cầu thủ Orlando Magic ưa chuộng việc chạy vòng vòng sân nhiều hơn Cleveland Cavaliers.

7. Phần còn lại của thế giới

Đây chính là nhóm có thể thay đổi lối chơi linh hoạt dựa trên các tình huống khác nhau nhưng vẫn có "độ lệch" riêng phụ thuộc vào các cầu thủ đặc biệt có thể làm nhiều thứ trong đội hình. 

Đơn cử như LA Lakers. Họ là một tập hợp với lối tấn công có thể triển khai theo nhiều yếu tố. Tuy nhiên với LeBron James trong đội hình, bóng sẽ có xu hướng nằm trong tay Nhà Vua nhiều hơn các cầu thủ khác.

Với Toronto Raptors, biểu đồ của họ cho thấy lối chơi của đội bóng này đạt mức trung bình ở cả 4 yếu tố. Điều đó cho phép họ dễ dàng thay đổi và thích nghi với mỗi đối thủ khác nhau. 

Trong khi đó, Oklahoma City Thunder thì không có phong cách nào quá đặc trưng. Họ phụ thuộc vào khả năng thi đấu tốc độ và đa năng của bộ đôi Paul George và Russell Westbrook.